9 Şubat tarihi, toplumda sağlıklı yaşam bilincini geliştirmek, tütün kullanımı ve zararları konusunda farkındalık oluşturmak, tütün ürünü kullananlara bırakmaları yönünde
Dünyada olduğu gibi ülkemizde de en yaygın kullanılan bağımlılık yapıcı madde olan tütün ürünleri; kanser, kalp damar hastalıkları, KOAH gibi pek çok önlenebilir hastalık ve erken ölüm sebepleri arasında ilk sırada yer almaktadır. Tütün ürünü kullanımı, dünya genelinde kansere bağlı ölümlerinin üçte ikisinden sorumlu olan akciğer kanserinin, birincil nedenidir. Tütün ürünü kullanan kişilerin akciğer kanserine yakalanma veya akciğer kanserinden ölme riski tütün ürünü kullanmayan kişilere göre 15 ila 30 kat daha fazladır. Akciğer kanserinin yanı sıra KOAH, astım, pnömoni gibi tütün ürünü kullanımı ile doğrudan ilişkili olan solunum sistemi hastalıkları, ülkemizde de ölüm nedenleri arasında ilk sıralarda yer almaktadır. Özellikle genç yaşta tütün ürünü kullanmaya başlayan kişilerde KOAH ve astım gelişme riski çok daha yüksektir. Erken yaşta tütün ürünü kullanımını bırakmak, KOAH’ın ilerlemesini yavaşlatmak ve astım semptomlarını iyileştirmek için en etkili tedavi yöntemidir.
Tütün ürünü kullanılan süre ve tütün ürünü kullanım sıklığı arttıkça kanser riski de o kadar artmaktadır. Hatta, tütün ürünü kullanımının yanı sıra tütün dumanına maruz kalmak da akciğer kanseri riskini arttırmaktadır. Tütün ürünü kullanımını bırakan kişilerde akciğer kanseri riski, tütün ürünü kullanımına devam etmiş olanlara göre daha düşüktür, ancak riskleri hiç tütün ürünü kullanmamış kişilere göre daha yüksektir. Her yaşta tütün ürünü kullanımını bırakmak akciğer kanseri riskini azaltmaktadır.
Tütün ürünü kullanımı, vücudun hemen hemen her organına zarar verir ve önlenebilir pek çok hastalık, sakatlık ve erken ölüme sebep olur. Tüm bu riskler göz önüne alındığında, geç kalmadan bırakmak için adım atmak çok önemlidir. Tütün ürünü kullanımını bırakmak, her zaman ve her yaşta büyük fayda sağlamaktadır, vücutta gerçekleşen faydalı sağlık değişimleri aşağıda özetlenmiştir:
- İlk sigara bırakma gününden itibaren yüksek kalp atış hızı normale döner, kan basıncı düşer, kan dolaşımındaki karbon monoksit seviyesini normale döner, tat ve koku alma duyuları gelişir.
- 2-12 hafta içinde dolaşım düzelir, kanın akışkanlığı artar, el ayak gibi vücudun uç kısımları daha iyi kanlanır, akciğer kapasitesi artar, öksürük ve nefes darlığı azalır, zamanla bağışıklık sistemi güçlenir.
- 1 yıl sonra, akciğerler daha sağlıklı hale gelir, koroner kalp hastalığı riski, sigara içen birininkinin yaklaşık yarısına kadar düşer.
- 5 yıl sonra inme riski ve kalp krizi riski azalır ve bu riskler zamanla azalmaya devam eder.
- 10 yıl sonra akciğer kanseri riski sigara içen birinin yarısı kadar olur ve ağız, gırtlak, yemek borusu, mesane, serviks ve pankreas kanseri riski azalır.
- 15 yıl sonra, koroner kalp hastalığı riski sigara içmeyen birininki ile aynı seviyeye iner.
Ne kadar erken bırakılırsa, vücudun iyileşme ve kendini onarım süreci o kadar hızlı olur. Tüm bunların yanı sıra çevredeki bireylerin, özellikle çocukların solunum yolu hastalıkları (örneğin astım) ve kulak enfeksiyonları gibi pasif etkilenimden kaynaklanan pek çok hastalıktan korunması için de büyük kazanç sağlanır.
ALO 171 Sigara Bırakma Danışma Hattı, sigara bırakmak isteyen bireyleri, yapılan motivasyonel görüşmeleri ile bırakma girişiminde bulunmaları için teşvik etmektedir. Danışma Hattı, 7 gün 24 saat kesintisiz, canlı destek sağlamaktadır. Danışma Hattı tarafından, bırakma kararı alan bireylere bu süreçte rehberlik edilerek, ortaya çıkabilecek nikotin yoksunluk belirtileri ile baş etmeye yönelik davranış değişiklikleri hakkında danışmanlık verilmektedir. Danışma Hattını arayan bireylere, nikotin bağımlılık düzeyini belirlemek amacıyla nikotin bağımlılık testi uygulanmaktadır. Tespit edilen bağımlılık düzeyine göre; kişiye özel sigara bırakma planı yapılmakta ya da sigara bırakma hizmeti sunan sağlık profesyonelleri ve birimleri hakkında bilgi verilerek gerekirse bu birimlerden randevu da alınmaktadır.
Sigara bırakma planı yapılan kişiler onay vermeleri halinde Danışma Hattı tarafından yapılan geri dönüş aramalarıyla bir yıl boyunca takip edilmekte ve sigara bırakma sürecini sürdürmesi için motivasyonel görüşmelerle desteklenmektedir. Danışma Hattı tarafından, sigara bırakma planı yapılan birey ile sisteme dâhil olmasını müteakip; bırakma planında belirlenen sigara bırakma günü başlanarak belirlenen periyod doğrultusunda 1 yıl boyunca en az 7 defa geri dönüş araması yapılarak görüşme sağlanmaktadır. Yapılan geri dönüş aramalarında, kişilerin sigarayı bırakma durumları takip edilip sigara bırakma sürecinde yaşanan nikotin yoksunluk belirtileri veya fizyolojik zorluklarla baş etme konusunda cesaretlendirilerek motivasyonlarının artırılması sağlanmaktadır.
ALO 171 Sigara Bırakma Danışma Hattında sunulan hizmetten memnuniyeti değerlendirmek amacıyla, danışma hattından hizmet alan ve görüşme sonunda ankete katılmayı kabul eden kişilere sesli yanıt sistemi (Interactive Voice Response- IVR) kullanılarak anket yapılmaktadır. Bu kapsamda 2023 yılında yapılan danışan memnuniyeti anketine göre ALO 171 Sigara Bırakma Danışma Hattı'nda hizmet alanların %98’inin, danışma hattından aldıkları hizmetten memnun kaldıkları tespit edilmiştir.